Alzheimer Hastalığında Fizik Tedavinin Faydaları Nedir?

Alzheimer Hastalığında Fizik Tedavinin Faydaları Nedir?

Alzheimer hastalığı beynin fonksiyonel bir bozukluğudur. Hastalığın gelişimi süresince hafıza tahrip olur; bilişsel yetkinlikler, düşünme yeteneği bozulur; zaman içinde en basit işleri bile yerine getiremez hale gelir.

Çoğu vakada belirtiler 60’lı yaşların ortalarında görülmeye başlar. Demans veya Türkçe ismiyle bunama olarak bilinen, yaşlanmaya bağlı bellek ve zihinsel yetenek kaybının yüzde 60’ının sebebi Alzheimer hastalığıdır.

ALZHEİMER KENDİNİ NASIL GÖSTERİR?

• Kısa vadeli hafızanın hayatı etkileyecek şekilde zayıflaması

• Planlama ve problem çözme yetkinliklerinin zayıflaması

• Günlük işleri yapmada güçlük çekilmesi

• Zaman ve mekân konusunda kafa karışıklığı yaşanması

• Diyalogları sürdürmede, doğru kelimeleri bulmada güçlük çekilmesi

• Muhakeme gücünde zayıflama

• Eşyaların yerlerini hatırlayamama

ALZHEİMER NEDEN OLUR?

Beyinde Beta-amiloid olarak bilinen proteinlerin birikerek plaklar, benzer şekilde Tau proteinlerinin de lifler şeklinde yapılar oluşturmasıyla sinirler arası iletişim bozulur.

Amiloid plakları öncelikle hipokampusta oluşur. Dolayısıyla ilk önce hafıza etkilenir. Ardından beyne yayılarak tüm fonksiyonları etkiler.

KAÇ AŞAMAYA AYIRABİLİRİZ?

Alzheimer hastalığının aşamalarını bilmek, sağlık hizmeti sağlayıcılarının ve aile üyelerinin Alzheimer hastalığı olan birine nasıl bakacaklarına karar vermelerine yardımcı olur.

Klinik öncesi aşama: Bu zaman periyoduna ‘preklinik evre Alzheimer hastalığı’ denir ve bu durum yıllarca sürebilir. Klinik öncesi aşama hastalığın hasta ve hekim tarafından bilinmesinden çok önceye dayanır.

Hafif, erken dönem: Genellikle yaşlanmayla birlikte gelen hafif unutkanlık gibi görünebilir. Kişi bu aşamada hafıza eksikliklerinin farkında olabilir. Hastanın arkadaşları, ailesi veya komşuları da bu eksiklikleri fark edebilir. Ancak bu tür belirtiler çoğu zaman yorgunluğa, uykusuzluğa yorulur. Soyut düşünmede zorluk çekmek, Değerli bir nesneyi nereye koyduğunu hatırlamakta zorluk, Konuşma esnasında cümlenin bazı yerlerinde takılma, Aynı soruları tekrarlama, İsim hatırlamakta zorluk, Konsantrasyonla ilgili bazı sorunlar ile kendini gösterir.

Orta dereceli bozukluk aşaması: Bu aşama genellikle uzun yıllar sürer. Bazı kişiler tanıdık gelse de isimleri hatırlanmayabilir, eş ve çocuklarının adı zaman zaman unutulabilir. Okuma-yazmakonuşmada zorluklar, Önceleri rahat biçimde kullanabildiği eşyanın kullanımında zorluk çekme, Adres ve telefon numarası gibi kendi yaşamlarıyla ilgili ayrıntılar hatırlanmayabilir, Olayları hatırlamada giderek artan sorunlar, Kişinin doğru kıyafeti seçme, giyinme, diş fırçalama gibi günlük aktiviteleri sırasında yardıma ihtiyacı olabilir. Saatlerce sürekli biçimde hareketsiz oturma veya yatma davranışı, Karmaşık etkinlikleri planlarken çıkan sorunlar, Yeni şeyler öğrenirken karşılaşılan büyük sorunlar, Kullandığı ilaçları almayı unutma şeklinde problemler giderek büyür.

Şiddetli, geç dönem: Bu aşamadaki bir Alzheimer hastası; Yürümek, oturmak, banyo yapmak yemek yemek gibi birçok fiziksel yeteneğini kaybeder. Bazı kelimeleri veya cümleleri söyleyebilse de düzgün şekilde konuşamayabilir. İdrar ve dışkılama kontrolünü kaybedebilir. Hemen hemen tüm aktivitelerde yardıma ihtiyaç duyar. Enfeksiyonlara, özellikle de zatürreye yakalanma olasılığı daha yüksektir.

BU DÖNEMDE BİZİ NELER BEKLİYOR?

Hastanızı mümkün olduğu kadar alışık olduğu ortamdan ve eşyalarından uzaklaştırmayın zira bu değişiklik, yenileri öğrenme güçlüğü nedeniyle demansını belirginleştirir.

Bu dönemde bize ne görevler düşüyor?

• Evin aydınlatmasını artırın.

• Odaların girişindeki engelleri kaldırın.

• Kayabilen ayakkabı ve terlikten kaçının. Evin içinde dolaşmasını kolaylaştırın, eşyaları sadeleştirin.

• Ne yapması gerektiğini, olan biten olayları, tarihi, insanları mümkün olduğunca tekrarlayarak hatırlatın

• Eşyaları bulmada güçlük çektiğinde; Dolapların, çekmecelerin, kapıların üzerine neyin ne olduğunu ve nasıl kullanıldığını Hatırlatan Etiketler yapıştırın

• Giyinmedeki güçlükleri için, düğmeli, fermuarlı giysiler yerine, kullanımı daha kolay olanları seçin. Mümkün olduğunca bırakın kendi yıkansın. Siz hastayı adım adım yönlendirin.

• İdrar kaçırma sorunu başladığında gece yatmadan birkaç saat önce sıvı alımını kısıtlayın. Gün içinde düzenli aralıklarla tuvalete götürün.

• Evin kapısını kilitli tutmanız, evden habersiz çıkıp gitmelerini engelleyebilir Hastanızın evden çıkıp gitmeleri ve sonra yolunu bulamayıp kaybolması olabilir. Dışarıda kaybolma olasılığına karşı, kimliğini tanıtan bir künye veya kimlik kartı ile adres, telefon bilgilerinizi üzerinde taşımasını sağlayın.

• Günlük işlerde size yardım etmesini, eski hobilerini yapabildiği kadar sürdürmesini destekleyin

• Hastanız dönem dönem daha saldırgan, hırçın, şüpheci ve size karşı düşman tavırlı olabilir. Bazen de bağımsızlığını kaybetmesi onu depresyona itebilir. Bu konuda daima hekiminizle ve psikoloğunuzla işbirliğinde olun, bazı tedavi önerileri olabilir.

ALZHEİMER HASTALARINDA FİZİK TEDAVİN FAYDALARI NELER?

Alzheimer tamamen önlenebilir bir hastalık değildir. Ancak yaşam tarzındaki bir dizi değişiklikle birlikte Alzheimer için risk faktörleri bir nebze azaltılabilir. Bilimsel araştırmalar; sağlıklı beslenme, egzersiz yapma gibi kardiyovasküler hastalık riskini azaltmaya yönelik adımların Alzheimer hastalığı ve bunamaya neden olan diğer bozuklukları geliştirme riskini de azaltabileceğini göstermektedir.

Egzersiz yapan Alzheimer hastalarında depresyon ve davranışsal problemlerin daha az görüldüğünü, hafıza ve sosyal becerilerde gelişme olduğunu göstermiştir.

Hafif-Orta Evre Alzheimer Hastalarında Egzersiz Alışkanlığı ve Yaşam Kalitesi İlişkisi araştıran bir çalışmanın sonucu: Düzenli egzersiz alışkanlığı olan hafif-orta evre Alzheimer hastalarında yaşam kalitesi, egzersiz tipi ve frekansından bağımsız olarak egzersiz yapmayanlara göre daha iyidir. Bu hastalarda herhangi bir egzersizin düzenli bir alışkanlık haline getirilmesi önerilmektedir.

(Hafif-Orta Evre Alzheimer Hastalarında Egzersiz Alışkanlığı ve Yaşam Kalitesi İlişkisi The Relationship Between Exercise Habit and Quality of Life in Mild to Moderate Alzheimer’s Disease Patients Elvan FELEKOĞLU1, Sevgi ÖZALEVLİ2, Görsev YENER3 1 Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Doktora Programı, Balçova, İzmir İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Çiğli, İzmir 2 Dokuz Eylül Üniversitesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksek Okulu, Balçova, İzmir 3 İzmir Ekonomi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji AD, Balçova, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji AD, Klinik Nörofizyoloji Bilim Dalı, Balçova, İzmir )

FİZYOTERAPİNİN ALZHEIMER HASTALIĞININ TEDAVİSİNDEKİ ROLÜ

İşlevselliğin Artırılması

Hastanın Güvenliğinin Sağlanması

Semptomların Azaltılması

Kognitif Yeteneklerin Sürdürülmesi

Egzersiz bazı faktörlerin gelişmesini sağlar.

Davranış ve Ruh Halinde İyileşme

Fiziksel İşlev ve Bilişsel Yetilerde Artış

Beden İmgesi ve Başarı Duygusunun Artırılması

Sosyal Etkileşimin Artması

İzolasyon Hissinin Azaltılması

Uyku Kalitesinin Artması

Denge ve Yürüme Yeteneğini Artması

Yeme-Yutma Problemlerinin Önlenmesi

Alzheimer’da yapılan egzersizin hastada esneklik, kuvvet, dayanıklılık ve denge artışı sağlaması gerekir.

KULLANILAN FİZYOTERAPİ VE REHABİLİTASYON YAKLAŞIMLARI

Sanal Gerçeklik, Terapatik Masaj, Dans Terapisi, Tamamlayıcı Tedaviler, Egzersiz, Kognitif Rehabilitasyon, Ergoterapik Yaklaşımlar, Müzik Terapi, Yardımcı Araç-Gereç Kullanımı

FİZİK TEDAVİDE NELER YAPILIYOR?

Yapılacak egzersizin hastalığın dönemine uygun olması gerekir Mutlaka bu konuda uzman bir doktor veya fizyoterapiste danışılarak kişiye özel bir egzersiz programı düzenlenmesi gerekir. Haftada üç ya da dört gün bu egzersiz programını sürdürmesi önerilir Egzersizin hastada esneklik, kuvvet, dayanıklılık ve denge artışı sağlaması gerekir.

Isınma egzersizleri; 5 dakikalık hafif germe egzersizleriyle

Fizik Tedavi seansı; 20 dakikalık aerobik egzersiz (yürüme veya egzersiz bisikleti) ,Güçlendirme egzersizleri, Esneklik egzersizleri, Denge ve koordinasyon egzersizleri

Soğuma egzersizleri; 10 dakika boyunca germe egzersizlerinden oluşur.

Egzersiz programına başlamadan önce: Hastanın doktoruna danışılması ve tıbbi bir kontrolden geçmesi gerekir. Eklem romatizması ve yüksek kan basıncı gibi sağlık problemleri, egzersizin güvenli olarak yapılması açısından bazı kısıtlamalara neden olabilir. Hastanın sıkılmaması için aktivitelerin çeşitlendirilmesi ve ilginç hale getirilmesi önerilir. Hastaya her aktivitenin tam olarak gösterilmesi ve hastadan bire bir takip etmesinin istenmesi gerekir. Egzersiz tipleri Hastanın yaşamı içerisinde yapmaktan hoşlandığı bir spor varsa, onu mümkün olduğunca sürdürebilmesi sağlanabilir.

Yürüme: En ucuz ve hiçbir ekipman gerektirmeyen ve hemen her yerde yapılabilen bir egzersizdir. Özellikle Alzheimer hastalarında sık görülen dolaşma ihtiyacı için de uygundur. Mutlaka güvenli bir ortamda ve gözetim altında yapılması gerekir.

Bisiklet: Hastada diz ve kalça problemi olmadığı takdirde ve doktor veya fizyoterapist tarafından uygun bulunduğunda egzersiz bisikleti kullanılabilir.

Kuvvetlendirme egzersizleri: Spor salonunda veya evde yine gözetim altında düşük ağırlık ve çok tekrar prensibine dayanan küçük ağırlık çalışmaları yapılabilir.

Güvenlik tedbirleri

• Dış ortamda yapılan egzersizler için mutlaka güvenli bir ortamın oluşturulması ve hastanın mutlaka kontrol edilmesi gerekir.

• Hastanın ağırlıklarla çalışırken mutlaka gözetim altında olması gerekir.

• Hastanın ağırlıkları düşürmesi ihtimaline karşın, uygun kalın ayakkabılar giymesi gerekir.

• Hasta egzersiz yaparken konuşabiliyorsa aerobik olarak rahat bir durumda olduğu kabul edilir. Hasta egzersiz yaparken konuşmakta zorlanmaya başlarsa biraz yavaşlaması gerektiği anlaşılır.

• Açık havadaki aktiviteler için güneş koruyucuları ve uygun giyimin sağlanması, mutlaka bir şapka takılması önerilir.

•  Hastanın egzersizden önce, sırasında ve sonrasında bolca su içmesi sağlanmalıdır.

• Hasta kendini yorgun ve halsiz htiği takdirde, ya da herhangi bir ağrısı olduğu durumda aktivitenin durdurulması ve bir doktora başvurulması gerekir

HER UNUTKANLIK YAŞAYAN ALZHEİMER MI OLUYORUM ENDİŞESİNE KAPILMASIN

İlerleyen yaşlar ile birlikte yeni bilgileri öğrenmek zorlaşırken, eski bilgiler silinerek yerine yenileri konmaya başlar. Dolayısıyla yaşa bağlı olarak giderek artan bir unutma sürecine girilmektedir. Unutkanlık kişinin günlük yaşamını etkiliyorsa mutlaka sorgulanmalıdır.

Çoğunlukla 20-50 yaş arasındaki unutkanlık stres, yoğun iş veya okul temposu ya da yaşanan kötü bir olay durumunda ortaya çıkmaktadır. Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon güçlüğü ve depresyon bu durumun başlıca sebepleridir.  Öte yandan genç yaşta ortaya çıkan unutkanlık, sürekli alınan aşırı alkol ve keyif verici madde kullanımına da bağlı olabilmektedir. Yeterli miktarda hayvansal gıda tüketmeyenlerde, vejetaryenlerde ve midesinde gastrit sorunu olan kişilerde ortaya çıkan B12 vitamin eksikliği ve guatr bezinin az çalışması (hipotiroidi) durumu da erken yaşta unutkanlık sebeplerindendir.

SAĞLIKLI BİREYLER KORUNMAK İÇİN NELER YAPMALI

Sosyal etkinliklere katılmak, enstrüman çalmak ve dans etmek kitap okumak, masa oyunları oynamak,

Yapılan araştırmalar, düşünme becerilerinin korunması ve Alzheimer hastalığı riskinin azalmasının zihinsel ve sosyal katılım gerektiren diğer faaliyetlerle ilişkili olduğunu göstermiştir.

ZİHNİ DİNÇ TUTMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Sağlıklı yaşam olarak tanımladığımız yaşam stilini benimsemeliyiz. Hayatımıza es verdiğimiz hem bedenen hem de zihnen dinlenme anları oluşturmalıyız. Bunlar meditasyon yapmak, kitap okumak, müzik dinlemek gibi derin dinlenme halleri olabilir. Bazı aritmetik işlemleri yapmakta hesap makinası kullanmadan yapmak alış-verişlerde hesapları öncesinde yapmak gibi. Geçmişin algısından ve geleceğin kaygısından uzaklaşıp günlük hayatımızda o an yaptığımız işe odaklanmak en az 3 objeyi gerçekliğiyle fark etmek gibi.

Belki de bu yazıyı okuduktan sonra hayatımızda değişiklikler planlarız. ‘’Ömür uzarken sağlıklı yaşlanabilmek, 40’lı yaşlardan itibaren yaptıklarınıza bağlı.’’ Bunu bilerek yaş almanız ve sağlıklı kalmanız dileğiyle…